logo Nuacht Anois

 

Na Cúig Chéadfa

An Luan, an 01ú Nollaig, 2025
(le Gráinne Uí Loingsigh)


Tá cúig chéadfa againn. Cuidíonn siad linn an domhan a thuiscint.

Is iad seo na céadfaí:

  • radharc 👀
  • tadhall 🤲
  • blas 👅
  • éisteacht 👂
  • boladh 👃


Radharc 👀 - Is é seo nuair a úsáidimid ár súile le rudaí a fheiceáil. Uaireanta, bíonn spéaclaí de dhíth ar dhaoine le cuidiú leo rudaí a fheiceáil go soiléir. 


Tá daoine eile ann nach bhfuil ábalta rud ar bith a fheiceáil. Tá na daoine sin dall.

(Níl radharc na súl ag an bhean seo. Tá sí dall.)


Tadhall 🤲 - Is é sin nuair a úsáidimid ár gcraiceann le rudaí a mhothú. Bíonn ár gcraiceann in ann a insint dúinn má tá rud éigin bog, crua, te nó fuar.


Blas 👅 - Úsáidimid ár dteanga le blasanna difriúla a aithint, mar shampla, milis, géar, goirt nó spíosrach.

(Bíonn blas géar ar líomóid.)


Éisteacht 👂- Cuidíonn ár gcluasa linn fuaimeanna a chloisteáil, mar shampla, ciúin nó callánach.


Boladh 👃 - Úsáidimid ár srón le rudaí a bholú. Bíonn boladh deas ó bhláthanna, ach bíonn boladh bréan ó stocaí salacha!


Uaireanta, nuair a bhíonn slaghdán ort, ní bhíonn tú ábalta rudaí a bholú ná a bhlaiseadh mar is ceart.


Nach iontach iad ár gcúig chéadfa? Fiosraigh an domhan thart timpeall ort anois agus tabhair faoi deara na céadfaí a úsáideann tú leis sin a dhéanamh!


❓Ceisteanna

  1. Cá mhéad céadfa atá againn?
  2. Cén chuid den chorp a úsáidimid chun rudaí a fheiceáil?
  3. Cén ball den chorp a úsáidimid don tadhall?
  4. Luaigh dhá chineál blais dhifriúla a bhíonn ar bhia.
  5. Cén ball den chorp a chuidíonn linn rudaí a bholú?
  6. Cé acu céadfaí nach n-oibríonn go maith uaireanta nuair a bhíonn slaghdán ort?


🗣️Le plé nó le déanamh '✍️

  • Tarraing pictiúir éagsúla a léiríonn duine ag úsáid na gcúig chéadfa (m.sh. ag amharc, ag éisteacht, ag blaiseadh, ag mothú agus ag bolú).


  • Déan turgnamh beag: Faigh trí rud sa seomra ranga agus déan cur síos ar a mblas, boladh nó mothú.


  • Scríobh liosta de rudaí a bhfuil boladh deas astu agus rudaí a bhfuil boladh bréan astu.


  • Rólimirt: Samhlaigh go bhfuil tú dall nó bodhar – Cad é mar a chuireann sin isteach ar do shaol? Cad a dhéanann tú chun cuidiú leat na deacrachtaí a shárú?


  • Le plé: Cé acu céadfa is fearr agus cad chuige? Mínigh do thuairim le do rang.


Le níos mó a fhoghlaim faoin topaic seo, léigh an Fillteán Fíricí seo. 


meas