logo Nuacht Anois

 

Pléascóga na Nollag

Déardaoin, an 11ú Nollaig 2025


An maith leat bheith ag súgradh le Pléascóga na Nollag? Is seantraidisiún de chuid na Nollag iad.

Bíonn spraoi agus iontas ag baint leo. De ghnáth, cuirtear iad ar an tábla in aice le gach pláta, roimh dhinnéar na Nollag.


Sula dtosaíonn daoine ar an dinnéar a ithe, déanann siad na pléascóga a tharraingt óna chéile.


Taobh istigh, faigheann tú trí rud: hata páipéir, bréagán beag nó bronntanas, agus scéal grinn. Caitheann daoine na hataí agus iad ag ithe agus bíonn siad ag gáire faoi na scéalta grinn.


Cuireadh tús leis an nós Nollaigiúil seo breis agus 150 bliain ó shin. Fuair siad an t-ainm “pléascóga” mar go mbíonn “pléasc” bheag ann nuair a scoilteann siad. (I mBéarla, tugtar “crackers” orthu mar is í “craic” an fhuaim a chloistear nuair a bhíonn siad á dtarraingt.)


Ach cad chuige a ndéanann siad an phléasc agus an “chraic”? Bhuel, bíonn stiall thanaí chárta taobh istigh iontu ar a bhfuil píosa beag de phúdar pléascach (cosúil le tine ealaíne beag bídeach).



Ceist mhór an lae inniu, áfach, ná, ar cheart dúinn leanúint leis an traidisiún seo? De réir cosúlachta, níl an nós seo maith don timpeallacht ar chor ar bith! Déantar cuid mhór de na pléascóga Nollag a bhíonn ar díol sna siopaí as ábhair nach féidir a athchúrsáil (amhail gealra agus scragall).


Ar a bharr sin, bíonn na bréagáin bheaga déanta as plaisteach agus, de ghnáth, caitear iad sa bhruscar i ndiaidh Lá Nollag. Rud a chiallaíonn go gcríochnaíonn siad sa dumpa, áit a gcuireann siad le truailliú an talaimh.


Ach, tá bealach againn daoibh leis an chraic agus an spraoi a bhaineann leis na pléascóga a choinneáil ag dul - Déan bhur bpléascóga féin as ábhair atá in-athchúrsáilte. Tá treoracha againn thíos le cuidiú libh.


An Bealach le do Phléascóg Nollag Féin a Dhéanamh

De dhíth:

  • Sorcóir nó feadán cairtchláir (cosúil leis an cheann ar a mbíonn an rolla cistine).
  • Páipéar lena chlúdach. (Bain úsáid as páipéar ar féidir é a athchúrsáil.)
  • Ribín nó snáithe (leis an dá cheann a cheangal).
  • Iontas beag (mar shampla, greamán nó milseán).
  • Hata páipéir agus scéal grinn. (Is féidir leat iad seo a dhéanamh!)


Treoracha:

  1. Cuir an t-iontas isteach san fheadán cairtchláir.
  2. Clúdaigh an feadán le páipéar deas.
  3. Ceangail foirceann amháin le ribín nó snáithe.
  4. Cuir do hata páipéir agus scéal grinn isteach sula gceanglaíonn tú an foirceann eile.
  5. Maisigh an taobh amuigh le greamáin nó líníochtaí na féile.


Anois tá do Phléascóg Nollag féin agat!


Jócanna Nollag 

  1. Cén ceol is fearr le sióga Dhaidi na Nollag? An rapáil! 
  2. Cé a deir "Óh! Óh" Óh!"? Daidí na Nollag agus é ag siúl droim ar ais. 
  3. Cad é an bronntanas Nollag is fearr? Druma briste - ní féidir é a bhualadh!!
  4. Cén fáth nach maith le Daidí na Nollag dul síos an simléar? Bíonn Claustrafóibe air!
  5. Cad é a thugann tú ar sheanfhear sneachta? Slodán Uisce. 


Ceisteanna

  1. Cá háit a gcuirtear Pléascóga na Nollag de ghnáth roimh dhinnéar na Nollag?
  2. Cé na trí rud a fhaightear, de ghnáth, taobh istigh de Phléascóg Nollag?
  3. Cad chuige a dtugtar “pléascóga” orthu i nGaeilge, de réir an ailt?
  4. Cad é a bhíonn taobh istigh de na pléascóga a dhéanann an phléasc?
  5. Cá fhad ó shin a cuireadh tús leis an nós Nollaigiúil seo?
  6. Ainmnigh dhá ábhar a úsáidtear in go leor pléascóg siopa nach féidir a athchúrsáil.
  7. Cad chuige, i do bharúil, a gcaitheann daoine na hataí páipéir agus iad ag ithe dhinnéar na Nollag?
  8. Cén fhadhb a bhaineann leis na bréagáin bheaga plaisteacha a bhíonn taobh istigh de na pléascóga?
  9. Cén mhaith a bhaineann le do Phléascóg Nollag féin a dhéanamh, de réir an ailt?
  10. Mínigh an focal ‘seantraidisiún’ i do chuid focal féin.
  11. Cad é atá i gceist le ‘truailliú an talaimh’?
  12. Cad é atá i gceist le hábhair ‘in-athchúrsáilte’?


Tascanna breise

  • Scríobh scéal grinn a bheadh oiriúnach do Phléascóg Nollag. (Is féidir é a bhunú ar an Nollaig, nó ar an scoil/ ábhar scoile.)


  • Díospóireacht Ranga: Roinn an rang ina dhá ghrúpa agus pléigh an rún seo:

“Ba chóir dúinn deireadh a chur le traidisiún Phléascóga na Nollag mar gheall ar an dochar a dhéanann siad don chomhshaol.”

Rólanna: Grúpa ar son an rúin (ag aontú) agus grúpa in aghaidh an rúin (ag easaontú).


meas